एक सुंदर अनुभव

१९९४ साली मी साउथ आफ्रिकेत - पीटरमेरीत्झबर्ग शहरात प्रथमच नोकरीसाठी गेलो. नाताळ राज्याचे राजधानीचे शहर (डर्बन नव्हे!!) असल्याने नोकरीधंद्यासाठी तसे गजबजलेले शहर. समुद्रसपाटीपासून २००० फुट उंचावर असल्याने हवा थंडगार. इथे मी Capital Oil Mills या कंपनीत कामाला लागलो होतो. नुकतीच सार्वत्रिक निवडणूक झाली होती आणि लोकशाही प्रक्रियेनुसार नेल्सन मंडेला अध्यक्ष म्हणून विराजमान झाले होते. असे असले तरी वातावरणात "गोऱ्यांचा" वचक दिसून येत होता. अगदी कुठल्याही हॉटेलमध्ये गेलो तरी तसा अनुभव यायचा.

आमची कंपनी, खाद्यान्न तेलाचे उत्पादन करीत असे आणि त्यावेळी एक रिफायनरी सुरु होती आणि दुसऱ्या रिफ़यनरीचे काम चालू होते. कंपनीचा व्याप तसा वाढत होता. Sunflower Oil, Margarine, Soap factory असे सगळे एकाच complex मध्ये होते. मी तसा त्यावेळी नवीन, त्यामुळे प्रत्येक अनुभव नवा!! तेलाच्या उत्पादनात आमची कंपनी देशातील अग्रगण्य कंपन्यांमधील एक मानली जात होती आणी त्यामुळे कंपनीचे नाव प्रसिद्ध होते.

ऑफिसमध्ये, माझ्याच बाजूला कंपनीचे R & D ऑफिस होते आणि तिथे, उत्पादित प्रत्येक batch तपासायला यायची आणि पुढे विक्रीसाठी बाहेर पडायची. मला वाटते, फेब्रुवारी महिना होता. एव्हाना, काम सुरु करून मला ७,८ महिने झाले होते आणि एकूणच work culture बाबत बऱ्यापैकी माहिती झाली होती.

त्या दिवशी सकाळी ९.०० वाजता माझा फोन वाजला. फोनवर एक बाई होती आणि आवाजावरून गोऱ्या वर्णाची बाई होती, हे लक्षात आले. ती प्रिटोरिया इथे राहणारे आणि तिने, आमच्या कंपनीच्या तेलाची बाटली खरेदी केली होती आणि त्यात तिला एक जंतू आढळला होता!! तिने, आदल्या दिवशीच ती बाटली कंपनीकडे पाठवून दिली होती आणि अधिकृत तक्रार करण्यासाठी, तिने कंपनीत फोन लावला होता.

दुर्दैवाने, त्यावेळी, कंपनीतील इतर वरिष्ठ अधिकारी नसल्याने, हा फोन माझ्याकडे आला. अर्थात, नियमानुसार, मी तिची तक्रार नोंदवून घेतली आणि जसा आमच्या कंपनीचा M.D. आला, तशी त्याला ही बातमी सांगितली. त्याने, जशी बातमी ऐकली तशी लगोलग, त्या बाईला फोन लावला आणि तिच्याशी अतिशय नम्रपणे बोलायला लागला. सुदैवाने तिने आणखी कुठे तक्रार केली नव्हती, हे समजल्यावर, ह्या माणसाने श्वास सोडला. लगेच तिचे विमानाचे तिकीट बुक केले (प्रिटोरिया ते पीटरमेरीत्झबर्ग अंतर सुमारे ७०० कि.मी.) आणि दुसऱ्या दिवशी ऑफिसमध्ये बोलावले. तिने कुठे तक्रार केली नसल्याबद्दल, खास अभिनंदन केले आणि तिला compensation म्हणून त्यावेळी Rand 500.00 दिले!! हा सगळा प्रकार मला तरी अति नवलाईचा होता. बाटलीत जंतू सापडणे, ही घटना जरी गंभीर असली तरी त्यासाठी इतके कासावीस होण्याची गरज नव्हती, हे माझे त्यावेळचे मत!!

परंतु हाच फरक भारत आणि साउथ आफ्रिका, या देशांत होता (आजही आहे). जर का त्या बाईने SABS (South African Bureau of Standard) मध्ये लेखी तक्रार केली असती तर आमच्या कंपनीवर तत्काळ बंदी येऊ शकली असती आणि ती देखील अनिश्चित काळासाठी!!

मला भारतातील अनुभव आठवले!!